125

Hag şehrinden bir gezgin ve sanatçı olan Cornelis de Bruyn (1652-1727), 1674'den 1693'e kadar süren uzun bir güzergâhta önce Anadolu'yu daha sonra (1701-1708 yıllarında) İran'ı gezdikten sonra Moskova üzerinden doğu Hindistan'a kadar varır. Yüzlerce resimle donattığı vakayinameleri hakkıyla en güzel gezi kitapları arasında yer alıyor. Gezilerinin "esas amacı" saydığı resimlerin eskizlerini kendisi yapıp bunlara eşlik eden yazıların da redaksiyonunda emek vermişti. Bruyn'un bu şahane eseri ilk olarak flamanca dilinde yayınlandı, fransızcada ilk yayını ise 1698 yılında Delft şehrinde gerçekleşti. Kendisi Doğu'da yaptığı gezide P. Della Valle, J. Thevenot, Ol. Dapper, J.J. Grelot ve T. Smith'in gezi yazılarını yanında bulunduruyordu.

Sicilya'dan İzmir'e gelerek Efes'i ziyaret etti, sonra Manisa'dan geçerek İstanbul'a vardı ve burada birbuçuk yıl kalıp muhteşem başkenti ve Boğaz kıyılarını tarif etti. 1680 yılı Temmuz ayının birinci günü vapurla Çanakkale Boğazını geçip burada Truva yöresini tarif ettikten sonra yeniden yola koyulup İzmir'e yönelir. Bundan sonraki uğrak yeri 1681 yılı Şubat ayında Sakız adası olur; "cennet" diye tanımladığı Sakız'da bir süre kalır. Gezisini doğu Akdeniz istikametinde sürdürürken İstanköy (Kos) ve Rodos adalarını tarif ettikten sonra Mısır'a gelir, buradan Kutsal Yerler (Kudüs) ve Suriye'ye, dönüş yolculuğunda ise Kıbrıs'a uğrar. İçerdiği resimlerin çokluğu yapıtını en çok aranan kitaplardan biri durumununa getirmesi yanısıra, Bruyn, bize Mısır piramitlerinin iç kesimlerinden görüntüler, Suriye'deki Palmira ve İran'daki Persepolis şehirlerinden görüntüler ve günlük yaşamdan anlar veren ilk batılı gezgindir.

Bütün gezilerini kapsayan bu yayının ilk iki cildi Doğu gezisini sonraki üç cilt ise İran, Hindistan ve Rusya güzergâhını içermektedir. Bruyn 1703'te Seylan ve Cava'ya doğru yol almadan önce İran'ı gezer. Zengin bir tarihî geçmişe sahip olan bu ülkeye yaptığı seyahatten kaydedebileceğimiz bazı noktalar: Asya'nın bu yörelerinde seyahat koşulları, İsfahan'daki bayram kutlamaları, İran resim geleneği, halkın örf ve adetleri, Büyük İskender'in yakıp yağmaladığı Persepolis kenti sarayının tarihi, ve yunanlı komutandan sonra vakayinamesini yazdığı zamana kadar başa gelen krallarla ilgili bütün bir bölüm. Bruyn memleketine 1708 yılında döndü.

Bu yayın içinde Extrait d'un Voyage par Mr. Des Mouceaux communiqué par Mr le Compte de Bonneval son neuve metni de yer almakta. Yazıldığı devir için (1668) nadir ve son derece ilginç olan bu yapıtın anlattığı güzergâh Kilikya yöresi ve Anadolu'da Laodikya (Denizli civarı), Filadelfeia (Alaşehir), Sardis (Sart), İzmir, Efes, Manisa, Edremit, Bergama, Truva, Bursa'dan geçerek Kutsal Yerlere (Kudüs) ve Suriye'ye ulaşıp oradan Çanakkale Boğazı ve daha sonra Peloponez'de Monemvasia ve Argos yöresinden Pire ve Santorini'ye kadar uzanır.

Gezi metninin Mısır, Sina dağı ve Arabistan'ı içeren birinci kısmı ve buna ilişkin olarak vakayinameyi tamamlayan desenler bu yayın gerçekleşmeden önce yitirildi.